Kanker thuis verder behandelen Kanker thuis verder behandelen

Kanker thuis verder behandelen. Kan dat?

7 maart 2022
6 december 2023

Bij een kankerbehandeling denken mensen vaak uitsluitend aan een lang behandelingstraject in het ziekenhuis. Maar in verschillende gevallen kan je dat traject ook thuis verderzetten. Behandeling die in een ziekenhuis begint en thuis wordt vervolgd, noemen we ‘thuishospitalisatie’. In een gesprek met Dr. Kevin Punie, medisch oncoloog in UZ Leuven, en Kristof Muylaert, domeinverantwoordelijke oncologie bij het Wit-Gele Kruis in Vlaams-Brabant, leggen we uit wat dat voor jou als patiënt of mantelzorger betekent.

Kristof Muylaert
Wie is ...

Kristof Muylaert

Welke kankerbehandelingen kan je thuis krijgen?

Dr. Punie: “Je hebt actieve en ondersteunende behandelingen. Die laatste worden al grotendeels thuis gedaan. De dag na een chemotherapie in het ziekenhuis dient de thuisverpleegkundige groeifactoren of andere inspuitingen toe. In het pilootproject van UZ Leuven ging het ruimer. Niet enkel de ondersteunende, maar een hele behandeling kunnen we thuis verderzetten.”

“Ongeveer 15% van de patiënten met borstkanker hebben een bepaald type van de ziekte, waardoor zij naast chemotherapie ook een gericht antikankergeneesmiddel krijgen. Die kan je met een onderhuidse injectie toedienen, wat perfect thuis kan. De patiënten krijgen dus eerst in het ziekenhuis chemotherapie, maar kunnen nadien de rest van de behandeling thuis laten toedienen als ze dat wensen.”

Kristof Muylaert: “De eerste inspuiting van deze geneesmiddelen vindt altijd plaats in het ziekenhuis. Daar wordt gekeken hoe de patiënt reageert. Het risico is heel beperkt maar vooraleer we thuis doorgaan met de behandeling, is het goed om die eerste fase in een medische omgeving te starten.”

Dr. Punie: “De meesten verdragen de medicatie goed. Soms is er sprake van overgevoeligheid, dan vindt de reactie meestal plaats bij de eerste of tweede toediening. Daarom doen we dat in het ziekenhuis. Maar globaal genomen verdragen patiënten deze behandelingen duidelijk beter in vergelijking met bijvoorbeeld traditionele chemotherapie."

Dr. Kevin Punie
Wie is ...

Dr. Kevin Punie

  • medisch oncoloog in UZ Leuven
  • gespecialiseerd in de behandeling van borstkanker
  • van 2016 tot 2021 coördineerde hij samen met het projectteam in het UZ Leuven een pilootproject van de federale overheid rond thuishospitalisatie binnen oncologie
  • hierbij werden borstkankerbehandelingen in de thuissetting aangeboden

Kunnen we enkel borstkanker thuis behandelen?

Kristof: “Binnen het pilootproject met UZ Leuven, Onco @ Home, is een thuistoediening ook mogelijk met twee producten bij hematologie in het kader van een plasmacelaandoening. Zodra het wettelijk kader helemaal rond is, kunnen we dus ook bij die patiënten verdere inspuitingen thuis geven.”

Dr. Punie: “Thuishospitalisatie binnen de oncologie is nieuw en staat nog in zijn kinderschoenen. Wellicht volgen er thuisbehandelingen voor andere soorten kanker, maar daar kunnen we nog niet op vooruit lopen. Belangrijk is wel dat we eerst kijken of een patiënt in aanmerking komt. Dat hangt in de eerste plaats af van het type kanker en de behandeling. Wanneer we thuis zorg kunnen verstrekken, heeft de overgrote meerderheid die keuze. We kijken hiervoor telkens naar het ondersteunend netwerk van hulpverleners en de mantelzorger. Thuishospitalisatie vereist namelijk een zekere structuur. Zo is het belangrijk dat er effectief iemand thuis is wanneer de thuisverpleging komt, maar ook dat het geneesmiddel goed bewaard kan worden en tijdig uit de koelkast wordt gehaald."

Waarom kiezen mensen voor thuishospitalisatie?

Kristof: “Door de intensieve behandeling bouw je een band op met je thuisverpleegkundige. Dat is eigen aan de thuiszorg. Wij komen bij mensen in hun eigen omgeving en dat is toch een ander gevoel dan in een ziekenhuis. Het maakt ook dat patiënten vaker vertellen over eventuele problemen waar er in een ziekenhuis soms toch een barrière is. Voor wie bijvoorbeeld lijdt aan dementie kan thuishospitalisatie rust brengen aangezien je in je vertrouwde cocon blijft.”

Dr. Punie: “Binnen je eigen muren heb je meer privacy, maar je vermijdt vooral de negatieve connotatie van een kankerafdeling. Wie zich thuis laat behandelen, herstelt meestal van een eerdere behandeling en zit in de laatste fase van het behandelingstraject. Bovendien zal de thuisverpleegkundige bij de toediening bij de patiënt blijven, wat zeer waardevol is. In een ziekenhuis zijn zorgverleners soms nodig voor allerlei andere interventies waardoor ze niet continu bij de patiënt kunnen zijn.” “Bovendien is thuishospitalisatie flexibeler voor de patiënt, zeker als je professioneel actief bent. De uren waarop je naar het ziekenhuis kan komen, verschillen natuurlijk met de beschikbaarheden van je thuisverpleegkundige. Kortom, je thuis laten behandelen biedt heel veel voordelen."

Toch kiest niet iedereen ervoor.

Dr. Punie: “Ik denk dat het soms uit onwetendheid is. We hebben een strenge selectie vooraleer iemand in aanmerking komt. De toediening moet veilig gebeuren. Als dat niet zo is, kan de thuishospitalisatie niet doorgaan.”

Kristof: “Bovendien staat er een heel team klaar, zowel in de eerste lijn (de thuisverpleegkundige, huisarts, …) als in het ziekenhuis. Wanneer bepaalde parameters niet goed zijn of als de patiënt aangeeft zich niet goed te voelen, gaan we in overleg alvorens we verder behandelen. Twijfelt de thuisverpleegkundige? Dan toetsen we af met de huisarts, de verpleegkundig specialisten in het ziekenhuis of de oncoloog. Ziekenhuis en thuisverpleging zijn geen aparte werelden. Het zijn net twee zorgnetwerken die gezamenlijk de patiënt ondersteunen.”

Dr. Punie: “Veel patiënten denken ook dat het een verderzetting is van de eerdere behandeling, die veel intensiever en belastend was. Of vinden het net moeilijk om plots niet meer zo vaak naar het ziekenhuis te komen, waar ze vertrouwde gezichten hadden.”

De thuisverpleging is de schakel in het zorgverhaal van de patiënt.

Kanker thuis verder behandelen

Hoe verloopt de overgang van een behandeling in het ziekenhuis naar je thuis?

Dr. Punie: “Voor alle duidelijkheid: elke patiënt die in aanmerking komt, is vrij om te kiezen. Bovendien is die keuze niet definitief. We voorzien steeds tussentijdse controles in het ziekenhuis, bij sommigen zijn die frequenter dan bij anderen. Als er vanuit de zorgverleners in het ziekenhuis geen tegenindicaties zijn, contacteert het ziekenhuis de thuisverpleging in de buurt van de patiënt.”

Kristof: “De patiënt heeft ook het laatste woord in de keuze van de thuiszorg en welke organisatie of zelfstandige er langskomt. Bij het Wit-Gele Kruis zetten wij voor zulke behandelingen steeds onze gespecialiseerde verpleegkundigen in. Zij volgden een specifieke opleiding in het ziekenhuis en kregen ook een extra bijscholing bij ons. We bespreken met het ziekenhuis wat de laatste parameters waren van de patiënt om onze verdere opvolging daarop te baseren. In een eerste kennismaking met de patiënt overlopen we enkele praktische zaken. We bekijken bijvoorbeeld wanneer zij het product uit de koelkast kunnen halen en passen onze afspraak hierop aan.”

Hoe werken het ziekenhuis en de thuisverpleging samen?

Kristof: “We werken heel nauw samen met elkaar, en dat moet ook! Het ziekenhuis heeft niet altijd een volledig beeld op de thuissituatie dus wij zijn de oren en ogen van het ziekenhuis. Daarnaast is het ook voor ons belangrijk om te overleggen over de behandeling van de patiënt. Wij weten als Wit-Gele Kruis wie we moeten contacteren in het ziekenhuis, en omgekeerd ook.”

Dr. Punie: “De thuisverpleging heeft een belangrijke signaalfunctie. Wat voor ons handig is, is dat het Wit-Gele Kruis werkt met de mijnWGK-applicatie. Daarin noteert de verpleegkundige belangrijke observaties in het medisch patiëntendossier en kunnen wij dat raadplegen wanneer nodig. Zo hebben wij meteen het hele plaatje mee wanneer de patiënt voor controle naar onze afdeling komt.”

Kristof: “De thuisverpleegkundige doet meer dan enkel een geneesmiddel toedienen. We bestuderen de specifieke toestand van de patiënt, volgen de behandeling op en communiceren met andere zorgpartners, zoals met de huisarts in geval van problemen. De thuisverpleging is de schakel in het zorgverhaal van de patiënt.”

“Daarnaast proberen wij de patiënt ook te betrekken. De focus op zelfzorg, zoals dat ook in het ziekenhuis gebeurt, zetten we over naar de thuiszorg. Patiënten leren zo omgaan met eventuele nevenwerkingen en hoe deze te detecteren en te signaleren. Een dagboek kan hierbij helpen.”

Ziekenhuis en thuisverpleging zijn geen aparte werelden. Ze ondersteunen net gezamenlijk de patiënt.

Wat is de impact op de thuisomgeving?

Dr. Punie: “We gaan op voorhand in dialoog met het netwerk van de patiënt om te peilen naar de haalbaarheid, in het geval het voor de patiënt moeilijk is om zelf die structuur te verzekeren. Van bij het begin houden we dus ook rekening met niet-medische aspecten aan de behandeling. Dat gebeurt door een team van trajectbegeleiders in het ziekenhuis, verpleegkundig specialisten, artsen, sociaal assistenten, … Sommigen geven tijdens het traject aan dat hun thuishospitalisatie niet meer lukt. Dan bekijken we samen de alternatieven.”

Kristof: “Wij vragen regelmatig hoe het met de patiënt gaat, maar we stellen die vraag ook aan de omgeving of de mantelzorger. Als we merken dat het voor iemand niet meer haalbaar is, koppelen wij hierover terug naar de andere zorgpartners.”