"Je wordt niet geboren met een allergie"
De zomer... tijd om te wandelen of picknicken in de natuur! Helaas is dat niet voor iedereen even aangenaam. 30% van de Belgen heeft een graspollenallergie. Een wandeling door het bos leidt bij hen tot een loopneus, rode of jeukende ogen en voelt dus allesbehalve ontspannend. Professor dokter Didier Ebo legt uit hoe deze en andere allergieën ontstaan en hoe je ermee omgaat.
Dr. Didier Ebo
Diensthoofd immunologie, allergologie, reumatologie aan het Universitair ziekenhuis Antwerpen (UZA) en Jan Palfijn ziekenhuis in Gent.
Wat is een allergie?
Prof. dr. Didier Ebo: “Een allergie is een aandoening die ontstaat door een storing van het immuun- of afweersysteem. Het afweersysteem moet ons verdedigen tegen bacteriën, virussen, parasieten, schimmels, … In het algemeen noemen we ze ‘ziekteverwekkers’. Die verdediging kan enkel wanneer het systeem onderscheid maakt tussen iets dat lichaamseigen of lichaamsvreemd is. Wanneer het afweersysteem dat heeft bepaald, moet het nog kiezen of iets ‘gevaarlijk’ is voor ons of niet. Een voorbeeld: koemelk en aardappelen zijn lichaamsvreemd, maar niet gevaarlijk.
Bacteriën en virussen zijn ook lichaamsvreemd en kunnen wél gevaarlijk zijn. Bij een allergie maakt het afweersysteem een fout: het herkent iets lichaamsvreemd, maar beschouwt dat onterecht als gevaarlijk. Daardoor zet het een reactie in gang om ons te beschermen. Dat uit zich dan in een allergische reactie. Koemelk is niet gevaarlijk, maar toch reageren sommige mensen daar slecht op. Het afweersysteem heeft bij hen dus de fout gemaakt om koemelk te zien als iets gevaarlijk.”
Welke allergieën bestaan er?
“De producten waar je allergisch voor kan worden, zijn onbeperkt. Je hebt verschillende types allergieën die je in vier groepen kan opdelen. Type 1 en 4 zijn het best gekend. Binnen type 4 heb je de contactallergie. Door een nepjuweel te dragen met nikkel, chroom of kobalt krijg je dan een soort eczeem. Bij type 1 heb je vooral de inhalatieallergieën, allergisch zijn voor wat je inademt. Dat kan gaan van huisstofmijt tot boom-, gras- of onkruidpollen, maar ook katten en honden of schimmels. Daarnaast heb je ook voedselallergenen. Bij kinderen is dat vaak voor koemelk, kippeneiwit, tarwe, aardappel en kiwi. Bij volwassenen is dat doorgaans voor groenten en fruit, en is dat vaak ook het gevolg van een andere allergie, bijvoorbeeld pollen.”
Hoe ontstaat een allergie?
“Je wordt niet met een allergie geboren, die ontwikkelt zich. Gewoonlijk zien we twee factoren: je genen en je omgeving. Je hebt families waar allergieën voorkomen. Als één ouder een allergie heeft zoals een inhalatie- of voedselallergie, dan heeft elk kind 25% kans om dat ook te krijgen. Als beide ouders dat hebben, heeft elk kind ongeveer 50 à 60% kans. Heeft geen van de ouders een allergie spreken we over 5% kans. De omgevingsfactoren zijn heel divers. Een sprekend voorbeeld zijn onze eetgewoonten. Dertig jaar geleden werd kiwi niet in fruitpap gedaan en zag je weinig kiwi-allergie bij kinderen. In Scandinavische landen zie je visallergie veel frequenter voorkomen omdat het grote viseters zijn.”
“Maar we kunnen niet alles verklaren. We hebben altijd tarwe gegeten en toch zien we de tarwe-allergie de laatste tijd toenemen. Allergieën nemen ook toe: zowel de huisstofmijt, de boom-, gras- en onkruidpollen, en de allergie voor kat en hond. Een mogelijke verklaring is de hygiënehypothese. We worden niet geboren aan 1 meter 80 of wegen geen 70 kilogram. We groeien en leren. Ons afweersysteem moet ook leren en is niet perfect wanneer we geboren worden. Oefening baart kunst. En de beste manier om het afweersysteem te laten leren, is op een natuurlijke wijze contact maken met ziekteverwekkers. Zo kan het leren reageren en wordt het afweersysteem efficiënter.”
Hoe uit een allergie zich?
“De symptomen voor een inhalatieallergie zijn zichtbaar bij de luchtwegen: de neus en ogen leiden tot niezen, verstopte neus, tranende, jeukende en rode ogen. De longen zorgen voor kortademigheid, hoesten en benauwdheid. Bij deze symptomen kunnen we spreken van allergische astma. Maar eczeem kan ook een zichtbare uiting zijn bij een inhalatieallergie en dat wordt vaak vergeten. Dat komt omdat ons afweersysteem de buitenste ‘verdedigingslinie’ activeert en dus onze slijmvliezen onder de huid. Bovendien vallen pollen niet enkel op je ogen of neus, maar ook op je huid. Vandaar dat de reactie ook daar zichtbaar kan zijn.”
“Een voedselallergie kan dezelfde symptomen geven: luchtwegklachten, astma en eczeem. Of maagdarmklachten. Maar voedsel zal vaker gepaard gaan met het oraal allergiesyndroom: iemand die bijt in een appel en onmiddellijk in de mond en keelholte jeuk, irritatie, kriebelingen voelt. Of de lip, tong en huid zwellen op en als je pech hebt gaat je keel of de tongbasis mee zwellen. Dat kan ernstig zijn en leiden tot een bloeddrukdaling en bewustzijnsverlies. Soms kan het zo misgaan dat mensen erin blijven. Mensen met een voedselallergie hebben vaak – en terecht – schrik om buitenshuis te eten of op reis te gaan. Ik schrik nog altijd van de beperkte kennis over voedselallergieën van cateraars en restaurants. De kok plukt de garnalen uit de visbouillon omdat een klant daar allergisch voor is, maar zo werkt het niet. Je kan mensen die eerder zeer ernstige reacties vertoonden alleen beschermen door ze een zelfinspuitbaar adrenalinepreparaat mee te geven.”
Lees hier hoe je een allergie kan behandelen »
“Oefening baart kunst. De beste manier om het afweersysteem te leren, is op een natuurlijke wijze contact maken met ziekteverwekkers”
Hoe ontdek je een allergie?
“Dat kan heel verschillend zijn en bij de ene persoon zal dat al zichtbaarder zijn dan bij de andere. Afhankelijk van de klachten kan je denken aan een voedsel- of een inhalatieallergie. Als je twee keer een pinda at en je werd twee keer gereanimeerd, is het duidelijk dat je een allergie hebt. Als je maar blijft niezen, snotteren en tranen wanneer je thuiskomt, kan je aan een huisstofmijtallergie denken. Heb je voor het derde jaar op rij in de lente of zomer last van niesbuien en tranende ogen, dan heb je misschien een pollenallergie.”
Dat je bloed keert na zeven jaar is een groot misverstand
“Maar zomaar iemand testen op een allergie is zinloos. Je moet praten met je patiënt en een klinisch vermoeden hebben over een bepaalde allergie. Ik test dus op basis van een verhaal. De patiënt geeft me al een richting en zo kan je testen, maar niet te breed. Ook de klinische uiting en de tijdspanne van die uiting zijn belangrijke elementen voor een gerichte diagnose. Voor patiënten is dat niet altijd makkelijk om te begrijpen waarom ik geen test wil doen. Maar als het niet compatibel is qua klachten of tijdsinterval, weiger ik te testen. Bovendien vrijwaar je de patiënt zo van onnodige diëten, behandelingen en kosten.”
Zijn er misverstanden over allergieën?
“Soms hoor je wel eens dat je geen allergietest mag doen voor de leeftijd van zes of zeven jaar omdat het immuunsysteem nog verandert. Dat is absolute nonsens. Als je bij een kind van zes maanden een allergie vermoedt, is er geen minimale of maximale leeftijd om te testen. Een ander argument is dat je niet moet testen, maar beter afwacht omdat je bloed toch keert na zeven jaar. Ook dat klopt niet.”