Is het nu reuma, artrose of artritis?
Reuma en artrose worden vaak door elkaar gehaald en onder de noemer ‘reuma’ geplaatst. Professor Luyten van UZ Leuven legt reumatoïde artritis, artrose en het belang van een vroegtijdige diagnose uit.
Professor Frank Luyten
- werkzaam in UZ Leuven
- diensthoofd reumatologie
- Gespecialiseerd in:
- osteoartrose
- osteoporose
- Regeneratieve geneeskunde
De begrippen reuma, artrose en artritis worden vaak in één adem genoemd. Wat is het verschil?
Reumatoïde artritis
“Dit is een ernstige, chronische ontstekingsaandoening van de gewrichten, die ontstaat doordat het onderliggende immuunsysteem verstoord is. Wanneer reumatoïde artritis niet tijdig behandeld wordt, beschadigt ze de gewrichten verder en breekt ze ze af, waardoor je de gewrichten niet meer kan gebruiken. Reumatoïde artritis begint typisch aan de handen en voeten, waardoor je geen kopje meer kan vasthouden of klaagt van pijn aan de voeten.
Het is de meest voorkomende vorm van artritis. Als een woord eindigt op ‘itis’ wijst dat altijd op ‘ontsteking’. De meeste ontstekingen ontstaan door afwijkingen van het immuunsysteem.
De oorzaak is waarschijnlijk een combinatie van genetische achtergrond en een omgevingsfactor die het chronische ontstekingsproces start. Artritis kan je op elke leeftijd ontwikkelen.
Artrose
Artrose betekent ‘sleet op de gewrichten’ en is ook een gewrichtsaandoening, maar heeft geen onderliggende immunologische afwijking. De uitgang ‘ose’ verwijst naar het degeneratieve en is dus leeftijds- of belastingsgebonden. Als je bijvoorbeeld gedurende 20 jaar in de bouw hebt gewerkt, zijn je gewrichten flink belast en kan je vroegtijdig artrose ontwikkelen, zeker als er artrose in de familie zit. Artrose wordt voor meer dan 50% genetisch bepaald."
‘Eens reuma, altijd reuma’ hoor je wel eens. Klopt dat?
“Reumatoïde artritis kunnen we inderdaad nog niet definitief genezen. Wel kunnen we de ziekte goed onder controle brengen. In het begin geven we redelijk veel medicatie, inclusief een flinke dosis cortisone en medicatie die het ziekteproces probeert stil te leggen. Zo brengen we de ziekte tot rust.
Na 5 à 6 maanden gaan we over naar een onderhoudsbehandeling, zodat het immuunsysteem ook rustig blijft. De meerderheid van de patiënten moet deze medicatie lang nemen, soms levenslang. Wanneer we vroeg genoeg kunnen tussenkomen, kunnen sommige patiënten na verloop van tijd de medicatie stoppen.”
Wat zijn de alarmsymptomen?
“Er zijn drie alarmsymptomen die wijzen op reumatoïde artritis:
- langdurige ochtendstijfheid die gemiddeld een uur of langer duurt
- gewrichtszwellingen
- nachtelijke pijn tijdens het tweede deel van de nacht, je slaapt goed in en om 4 uur ’s nachts word je wakker met pijnlijke gewrichten
Bij de combinatie van de drie symptomen moet je niet twijfelen en naar de huisarts gaan. Je neemt best zelf een foto van je gezwollen gewrichten, zodat de dokter de zwelling goed kan zien.”
Wanneer ga je naar de reumatoloog?
“De huisarts stelt vast of er sprake is van artritis en kan ook een bloedafname doen om na te gaan of er tekens van ontsteking zijn. Wanneer de huisarts vaststelt dat je artritis hebt, een duidelijke gewrichtszwelling, moet je naar de reumatoloog en verfijnen wij de diagnose. Weten we eenmaal welke vorm van artritis het is, dan moet je een behandelingsschema volgen. Bij de reumatoloog komt de patiënt één keer om de vier tot zes maanden. En om de twee maanden moet de patiënt naar de huisarts voor een bloedcontrole en opvolging van de bijwerkingen van de medicatie. Huisarts en reumatoloog houden elkaar op de hoogte van het dossier.”
Wat is de impact van de ziekte?
“Die kan ernstig zijn. Op korte termijn staan pijn en functiebeperking voorop. Je hebt alle dagen pijn, je kunt je gewrichten minder gebruiken, dagelijkse dingen zoals je wassen en naar de wc gaan worden moeilijker. Op langere termijn besef je dat je een chronische ziekte hebt en het normale leven er mogelijks anders zal uitzien. Gelukkig kunnen de meeste mensen met de gepaste medicatie en vroegtijdige detectie perfect blijven functioneren in hun dagelijks leven. We kunnen dus niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om vroeg genoeg naar een arts te stappen. We zien nog steeds patiënten die al ernstige schade hebben opgelopen voor ze naar de huisarts of reumatoloog gaan.”
Hoe komt dat?
“Sommige artsen schrijven nogal snel cortisone voor. Daardoor onderdruk je de ziekte en verminderen de klachten, maar het proces loopt verder. Want cortisone houdt de ziekte niet onder controle. Er zijn ook een aantal artsen die de aandoening onvoldoende vroeg herkennen. Ook patiënten kunnen vertraging in de hand werken, dit door bepaalde oorzaken aan hun klachten toe te kennen die uiteindelijk geen steek houden. De belangrijkste tip die ik kan geven is de alarmsignalen detecteren en laten controleren. Ook mantelzorgers en verpleegkundigen kunnen daarbij helpen.”
Je moet je gewrichten blijven bewegen, maar je mag ze niet overbelasten
Kunnen we het voorkomen?
“Artritis kan je niet voorkomen. Artrose kan voor een deel verholpen worden omdat het ook met belasting te maken heeft. De belasting kan je verminderen door gewichtscontrole en een gepast gebruik van de gewrichten. Er zijn een aantal beroepen waar de gewrichten chronisch overbelast worden. Dit wil zeggen dat de spieren het niet meer dragen, en dat je gaat hangen of steunen op je gewrichten.
Bij artrose onderscheidt men primaire en secundaire artrose. Primaire artrose ontwikkel je ondanks een normale levensstijl en heeft vaak te maken genetische voorbestemdheid. Secundaire artrose ontwikkel je bijvoorbeeld na een trauma. Als je je lichaam en je gewrichten gedurende vele jaren uitput en misbruikt, betaal je daar ooit een prijs voor.”
Kan je dan iets doen aan artrose?
“Heb je er eenmaal last van, dan is de eerste maatregel gewichts- en belastingsvermindering. Daarnaast is het blijven gebruiken van je gewrichten zonder ze te overbelasten essentieel. Fietsen, liefst op een vlak stuk, of een hometrainer helpt. Dat houdt je gewrichten soepel. Doordat kraakbeen geen bloedvaten heeft, wordt het gevoed door diffusie (het naar binnen en naar buiten brengen van vocht). Door je gewrichten te bewegen, gaan voedingsmiddelen naar binnen en afvalstoffen naar buiten. Rust roest, je moet je gewrichten blijven bewegen, maar je mag ze niet overbelasten.”
Zijn er hulpmiddelen die patiënten thuis kunnen gebruiken?
“Het toepassen van gewrichtsbeschermende principes is belangrijk tijdens het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. Hierover kunnen kinesitherapeuten, ergotherapeuten en gespecialiseerde verpleegkundigen je aangepast advies geven. Er zijn een aantal hulpmiddelen zoals een vork met een aangepast handvat of ander middeltjes om je dagelijks functioneren te verbeteren.
Voor vragen over tewerkstelling, sociale voorzieningen en externe professionele hulp, financiële en administratieve begeleiding, kan je dan weer terecht bij een sociaal assistent.”